Η Εποχή του Διαδικτύου


Την δεκαετία του 1990 τα πράγματα έδειχναν να εξελίσσονται καλά: όλο και περισσότερη πληροφορία ήταν διαθέσιμη online, και ήταν ανακτήσιμη από αλγόριθμους αναζήτησης με βάση ολόκληρο το κείμενο και οι χρήστες χρησιμοποιούσαν OPACs. Ωστόσο υπήρχε μικρή χρήση προχωρημένων τεχνικών ανάκτησης στα εμπορικά συστήματα. Η επεξεργασία κειμένων είχε πλέον επικρατήσει παντού αλλά η κυκλοφορία της πληροφορίας γίνονταν εκτυπωμένη σε χαρτί και το ηλεκτρονικό υλικό παρέμενε ακόμη αχρησιμοποίητο. Στη δεκαετία αυτή, ωστόσο, έγινε η επανάσταση με την δημιουργία του διαδικτύου. Ακόμη στις αρχές (περί το 1994) πίστευαν ότι πολύ λίγοι θα ενδιαφέρονταν για online πληροφορία. Πολύ γρήγορα οι προβλέψεις αυτές ανατράπικαν και άρχισαν όλοι να πιστεύουν ότι σε μια δεκαετία όλοι θα είναι όλοι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο. Το αξιοσημείωτο είναι ότι όλοι όχι μόνο θέλουν προσπέλαση στην πληροφορία αλλά παράγουν και οι ίδιοι πληροφορία. Τώρα οι προβλέψεις του Bush γίνονται πραγματικότητα. Κάθε χρήστης παράγει και οργανώνει πληροφορία και την μοιράζεται με άλλους. Και αυτό γίνεται ελεύθερα χωρίς την επίβλεψη κάποιας κυβέρνησης ή εταιρείας. Μπορεί ορισμένες πληροφορίες να έχουν χαμηλή ποιότητα αλλά αυτό βέβαια δεν είναι το πρόβλημα. Πέραν από συνδέσμους μεταξύ κειμένων έχουμε ταξινομημένη πληροφορία ( Yahoο!). Αν και το περισσότερο υλικό είναι ελεύθερο στο διαδίκτυο υπάρχουν ακόμη υπηρεσίες που πουλάνε τις πληροφορίες τους. Το διαδίκτυο αποτελεί σήμερα το μέσο δημοσίευσης, χάριν στην ανάπτυξη του πρώτου φυλλομετρητή (browser) του Mosaic. Η δυνατότητα να έχουμε και εικόνα το έκανε ακόμη πιο ελκυστικό, και η ανάπτυξή του ήταν ραγδαία, κάτι που ούτε ο gopher ούτε ο WAIS μπορούσαν να επιτύχουν. Οι εικόνες απαιτούσαν βεβαίως πολύ χώρο αλλά το κόστος των δίσκων έπεφτε συνεχώς με γοργούς ρυθμούς.
Μια άλλη τεχνολογία που αναπτύχθηκε το 1990 ήταν η σάρωση (scanning). Μέχρι τον Mosaic, η περισσότερη online πληροφορία ήταν μόνο κείμενο. Σήμερα όλα τα περιοδικά είναι διαθέσιμα online. Τα οικονομικά οφέλη είναι τεράστια. Για παράδειγμα το HeaLink, μια κοινοπραξία των βιβλιοθηκών των ελληνικών πανεπιστημίων για την από κοινού απόκτηση πρόσβασης σε όλα τα ηλεκτρονικά επιστημονικά περιοδικά, κοστίζει σε κάθε πανεπιστήμιο το ένα τρίτον με άδεια χρήσης πάνω από 1000 τίτλους περιοδικών! Ο κόσμος της έρευνας στο αντικείμενο της ανάκτησης πληροφορίας βρήκε την ευκαιρία για να εφαρμοστεί στη πράξη η έρευνα πολλών χρόνων. Πολιτικά, η ανάγκη της ανάκτησης πληροφορίας υποστηρίχτηκε με την κυβέρνηση Clinton στις ΗΠΑ. Ο αντιπρόεδρος Al Gore του οποίου σύμβουλος υπήρξε ο καθηγητής στο ΜΙΤ Μ. Δερτούζος [3], για πολλά χρόνια υποστήριξε τα δίκτυα υπολογιστών και πίστευε ότι οι ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες της Αμερικής για καλύτερη εκπαίδευση για όλους τους σπουδαστές. Όσον αφορά την αξιολόγηση της ανάκτησης για πρώτη φορά μετά 30 χρόνια υπήρχαν ρεαλιστικές συλλογές. Άρχισαν τα συνέδρια TREC με την Donna Harman στο NIST, που μοίρασε ένα gigabyte κειμένων με εκατοντάδες ερωτήματα για την αξιολόγηση των συστημάτων ανάκτησης. Τα αποτελέσματα του TREC επιβεβαιώνουν ότι υπάρχει ακόμη αρκετός δρόμος βελτίωσης της επίδοσης. Ακόμη χρειάζεται έρευνα για να κατανοήσουμε πως συνθέτουμε ερωτήματα έτσι ώστε να παίρνουμε τα καλύτερα αποτελέσματα. Σήμερα οι περισσότερες ερωτήσεις μπορούν να απαντηθούν online αντί να ανατρέχουμε σε βιβλία. Έρευνα χρειάζεται ακόμη στην επεξεργασία και ανάκτηση εικόνας, ήχου και video. Στο μέλλον τα πάντα θα είναι σε ηλεκτρονική μορφή. Ωστόσο υπάρχει πολύ υλικό ακόμη στις βιβλιοθήκες το οποίο δεν έχει ποτέ εκτυπωθεί, και έτσι θα υπάρχει ακόμη υλικό που δεν θα έχει μεταφερθεί σε ηλεκτρονική μορφή. Ένας χώρος με μεγάλη εξέλιξη προβλέπεται να είναι η εκπαίδευση. Η διεθνοποίηση είναι ένα σημαντικό θέμα. Αν και το διαδίκτυο μέχρι σήμερα περιλαμβάνει κυρίως την αγγλική γλώσσα η εικόνα αλλάζει πολύ γρήγορα και άλλες γλώσσες όπως είναι οι ασιατικές όλο και περισσότερο κάνουν αισθητή την παρουσία τους. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι το διαδίκτυο περιέχει πολλά σκουπίδια. Άλλοι έχουν ηθικά προβλήματα ή και φόβους από αυτή την διεθνοποίηση. Ο φόβος πολλών κρατών που νομίζουν ότι θα χάσουν την κουλτούρα τους ίσως είναι ένα από τα πολιτικά θέματα του επόμενου αιώνα. Θα πρέπει να μας ανησυχεί που υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι που θέλουν να περιορίσουν το διαδίκτυο για διάφορους λόγους είτε θρησκευτικούς είτε φοβίας ή λόγω της πορνογραφίας. Θα πρέπει να αμυνθούμε υπερασπίζοντας το ιστοχώρο από τέτοιες επιθέσεις και να υπερασπιστούμε την ελευθερία της έκφρασης και τις δημοκρατικές αξίες.